“Waar is opa nu?”

“Wij hadden het al lang zien aankomen. Maar voor Jo (9) was het een grote schok toen opa stierf. Ze heeft dagen gehuild en vroeg zich af waar ze nu op woensdagnamiddag naartoe moest. Ze blijft nu vragen stellen. Of ik ook ga sterven en wat er dan met haar moet gebeuren.” (Elise, moeder)

Wat is verdriet?

Slechte cijfers op een test, een knuffel die stuk is, afscheid nemen van die superjuf, een klasgenootje verongelukt, een dode poes… Elke dag heeft zijn portie verdriet. Maar het ene verdriet is het andere niet. Als je iemand (of iets) kwijtraakt die je dierbaar is, spreken we van rouw. Dat kan dus evengoed bij een scheiding of verhuizing. Deze bijdrage gaat vooral over verdriet na een overlijden.

Hoe ervaren kinderen de dood?

Kinderen tot drie jaar voelen duidelijk dat er iets mis is, maar kunnen dat niet verwoorden. Sommigen huilen, anderen worden uitbundig, nog anderen trekken zich terug. Het is voor ouders moeilijk om uit te leggen dat dood zijn iets anders is dan slapen of op reis gaan.

Drie- tot vijfjarigen zijn duidelijk ontredderd. Ze beseffen het verlies wel, maar denken nog altijd dat de dood iets tijdelijks is. Als de overledene niet terugkomt, kan woede een manier van rouwen zijn. ‘Voor altijd’ en ‘nooit meer’ zijn woorden die de kinderen moeilijk kunnen vatten. Ze hebben meer dan ooit nood aan een vertrouwde omgeving en een vast ritme.

Zes- tot negenjarigen beseffen stilaan dat de dood onomkeerbaar is en dat ze zelf ook kunnen doodgaan. Ze kunnen zich daardoor onveilig voelen. Deze kinderen zijn nog sterk afhankelijk van hun omgeving. Laat ze voelen dat je nabij bent.

Tien- tot twaalfjarigen willen vaak bij het stervensproces en de begrafenis zijn. Soms beschermen ze anderen en onderdrukken ze hun eigen pijn en verdriet. Tieners hebben vaak hulp nodig om hun gevoelens te uiten.

Dertien- tot achttienjarigen willen het liefst zelfstandig leven maar zoeken tegelijkertijd veiligheid en bescherming. Ze praten niet gemakkelijk over hun gevoelens met een volwassene. Wel met hun vrienden. Maar die weten ook niet altijd hoe je met iemands verdriet kan omgaan.

Hoe vertel je slecht nieuws?

Hoe vertel je dat opa overleden is, dat je gaat scheiden

  • Neem de kinderen dicht bij je. Toon ze ook dat je ze niet alleen laat. Maak er een samen-moment van.
  • Zoek een aanknopingspunt voor kinderen: “Je weet dat papa en ik vaak ruzie hebben”, “Je weet dat oma de voorbije maanden zo moe was…”
  • Wees duidelijk,
  • Je mag gerust je tranen laten zien. Kinderen mogen zien dat jij het ook moeilijk hebt. Als je er maar voor zorgt dat je jezelf en de situatie onder controle hebt.
  • Neem tijd om te luisteren naar de gevoelens van je kind(eren). Zeg ze dat je bij hen blijft en voor hen zal zorgen. Blijf ook letterlijk in de buurt. Laat ze voelen dat je van hen houdt.

Wat doe je zeker niet?

  • Je kind het slechte nieuws zelf laten ontdekken.
  • Er zo weinig mogelijk over vertellen (omdat je denkt dat het niet goed is voor hem).
  • Het nieuws op een verzachtende manier brengen (“Het is het beste voor oma”).

Verdriet gaat niet vanzelf over: 4 TAKEN

Verdriet gaat niet vanzelf over. Een rouwproces is voor iedereen anders. Wie iemand of iets verliest, moet vier rouwtaken doorlopen:

TAAK 1: Het verlies onder ogen zien: kinderen die rouwen, hebben nood aan aandacht, liefde en veiligheid. Pas als ze zich veilig voelen, kunnen ze aanvaarden dat iemand die dood is niet zal terugkeren. Lok vragen uit en probeer duidelijk te antwoorden. Soms lijkt een kind op het eerste moment vooral bezorgd om zijn eigen gemak (“Wie brengt me nu naar de muziekschool?”) Het lijkt alsof het gevoelloos is, maar eigenlijk stelt het zijn rouwen uit tot het zich veilig genoeg voelt.

TAAK 2: De pijn van het verlies voelen: als je verdriet verdrukt (“Huil nu maar niet meer”), komt dat later terug, in de vorm van bv. hoofdpijn of slaapproblemen. Laat het kind verdrietig zijn, duw het verdriet niet weg door alleen maar plezierige afleiders te verzinnen. Als kinderen plotseling erg agressief worden, of de schoolresultaten gaan fel achteruit, kunnen dat tekenen zijn van slecht verwerkt verdriet.

TAAK 3: Leren leven zonder: we moeten de draad van het dagelijkse leven weer oppikken. We moeten leren leven met de goede en de slechte herinneringen. Bekijk samen met je kind hoe je dat de volgende weken/maanden kan doen.

TAAK 4: Nieuwe banden smeden: soms denken we dat we niet meer mogen lachen, ons niet meer mogen binden nadat iemand is doodgegaan. We denken dat we anders ongevoelig zijn. Een kind moet ervaren dat er na een tijd ruimte is voor nieuwe banden.

Wie het rouwproces heeft doorgemaakt, is de dode niet vergeten. Iets van het verdriet gaat een heel verder leven mee. Kinderen gaan zich wel opnieuw goed voelen. Ze kunnen opnieuw afrekenen met de problemen van alledag.

Groot en klein verdriet: 7 tips

Kinderen worstelen op twee niveaus met de dood: ze proberen te begrijpen wat de dood precies betekent (“Heeft oma het koud?”) én ze proberen om te gaan met hun gevoelens. Hoe kan je als ouder steunen? Vink aan wat klopt voor je gezin.

  • Ik praat thuis over gevoelens.
  • Ik praat over de dood.
  • Ik toon mijn eigen gevoelens (verdriet, boosheid, angst).
  • Ik antwoord op alle vragen.
  • Ik luister naar de gevoelens achter de vragen.
  • Ik geef mijn kinderen de kans om afscheid te nemen.
  • We houden herinneringen in stand.

Verdriet op school

Kinderen brengen elke vorm van verdriet mee naar school. Krijgen kinderen op school de kans om over hun gevoelens te praten? Kinderen met verdriet hebben vooral aandacht nodig. Ze willen ook begrip voelen voor hun verdriet en de kans krijgen om op school hun verdriet te uiten en zo te verwerken. Leerkrachten zijn vaak bijzondere mensen in het leven van kinderen. Gezien worden, aandacht krijgen van zulke mensen is belangrijk. Als je kind verdriet heeft (bij overlijden, scheiding, dood van een huisdier, kapotte knuffel) kan je dat beter melden aan de leerkracht. Zo kan hij daar passend op inspelen.

 

(bron: www.klasse.be)